1. Skilgreining

Stýrivextir (eða Meginvextir) eru vextir sem Seðlabanki Íslands notar til að hafa áhrif á verðbólgu, lánskjör og efnahagsumsvif í landinu. Stýrivextir eru byggðir á sjö daga bundnum innlánum lánastofnana í Seðlabankanum, þ.e. þeir vextir sem Seðlabankinn innheimtir af 7 daga bundnum innlánum bönkum og öðrum lánastofnunum. Þegar stýrivextir hækka, hækka yfirleitt vextir á lánum og sparnaði í viðskiptabönkum einnig. Hærri vextir gera lán dýrari og draga alla jafna úr eyðslu almennings og fyrirtækja, sem getur að lokum „kælt“ hagkerfið og dregið úr verðbólgu. Á hinn bóginn, þegar stýrivextir lækka, verða lán ódýrari og hvetja til fjárfestinga og neyslu, sem „örvar“ hagkerfið. Stýrivextir eru því eitt helsta stjórntæki Seðlabanka Íslands til að hafa áhrif á verðbólgu og efnahagslegan stöðugleika í landinu. Breytingar á stýrivöxtum eru yfirleitt viðbragð við þróun efnahagslífsins, hvort sem þörf er á að kæla ofhitnun eða örva vöxt.

2. Raundæmi

Seðlabankinn ákveður að hækka stýrivexti vegna þess að verðbólga er orðin of há. Viðskiptabankar bregðast við með því að hækka vexti á nýjum íbúðalánum og yfirdráttarkjörum. Þeir sem eru með breytilega vexti á húsnæðislánum sjá mánaðarlega greiðslu hækka. Fyrirtæki endurskoða fjárfestingaráform þar sem fjármagn verður dýrara að fá.

3. Hvaða áhrif hefur þetta á mig?

Stýrivextir hafa bein áhrif á hversu dýrt eða ódýrt það er fyrir þig að taka lán. Ef stýrivextir hækka, hækka oft greiðslur af húsnæðislánum með breytilegum vöxtum. Þeir hafa líka áhrif á hvað þú færð í vexti af sparnaði. Þetta er því lykilþáttur sem snertir alla sem taka lán, spara eða reka fyrirtæki.